Fries Erfgoed Route: Eendenkooi van Piaam

Natuurbeschermer It Fryske Gea laat drie dagen publiek toe in geheimzinnig bos aan IJsselmeer

7 september 2018Albert Hendriks

PIAAM (NL) –De Friese natuurbeschermingsorganisatie It Fryske Gea organiseert op zondag 9 september van 12.00 tot 16.00 uur en op woensdag 12 en 19 september 2018 van 14.00 tot 16.00 uur een unieke wandelexcursie in de eendenkooi van Piaam. Dit piepkleine dorpje ligt aan de Friese IJsselmeerkust, een paar kilometer ten zuiden van Makkum, aan de Fries Efgoed Route (Aldfaers Erf Route). Slechts een paar maal per jaar wordt de gelegenheid geboden een kijkje te nemen in het natuur- en cultuurmonument dat zijn oorsprong in de late Middeleeuwen heeft.

Een kijkje in de monumentale eendenkooi van Piaam. Foto: Albert Hendriks, Friesland Holland Nieuwsdienst.

‘Buismans Einekoai’ ligt in een bosschage verscholen. Veel mensen die langs de dijk van Makkum naar Workum rijden, of op de dijk langs de Makkumer Zuidwaard wandelen, vragen zich af wat zich in het struikgewas bevindt. Buismans kooi is een eeuwenoude eendenkooi, een grote vijver met daaromheen bochtige vangpijpen waarin vroeger de wilde eenden werden gevangen. De kooi wordt goed onderhouden, maar niet meer om waterwild te vangen, maar om het Recht van Afpaling en hiermee de rust in de omgeving te behouden.

Het afpalingsrecht omvat een zakelijke last waarmee de rondom de eendenkooi gelegen gronden, zoals weilanden, zijn bezwaard. Dat betekent dat niemand op die gronden verstorend voor de kooiker, voor de wildvang dus, actief mag zijn. Het recht ontleent zijn naam aan de palen die vroeger in een omtrek van 1000 tot 1500 meter rond de kooi werden geplaatst ter markering van de grenzen van de grens. Eendenkooien bestaan al sinds de 16-de eeuw.

Pijp
Een eendenkooi is een bedrijf met verhalen. Het kooikerhondje met zijn lange bruine en witte haren heeft zijn naam te danken aan zijn rol in eendenkooien. Met zijn wapperende witte staart lokte het de nieuwsgierige eenden naar een vangpijp. Hoe de kooiker en zijn hondje precies te werk gingen vertellen natuurgids Lydia Barkema tijdens de excursie. De zegswijze ‘de pijp uit gaan’ wordt ook vaak in verband gebracht met eendenkooien, met de vangpijp, maar volgens taalkundigen slaat pijp op de gang van een konijnen- of vossenhol. Met jagers voor het hol betekende dat het einde. Hoe dan ook, het publiek kan 9, 12 en 19 september een blik achter de spreekwoordelijke én echte (riet)schermen werpen.

Restauratie
De Buismanskoai werd de afgelopen jaren opgeknapt in het kader van het project ‘Kongsi van de Eendenkooi’. Hierbij werden de vangpijpen hersteld, oorspronkelijke struiken aangeplant, het kooibos uitgedund en de parkeerplaats opgeknapt. Ooit telde de Waddenkust 142 eendenkooien, waarvan de oudste teruggaan tot de Middeleeuwen. Vooral in de vorige eeuw raakten veel kooien in verval. Tijdens het project zijn 24 van de 29 overgebleven kooien in het Waddengebied hersteld zodat deze in gebruik kunnen blijven als vangkooi, excursiekooi of als kooi voor wetenschappelijk onderzoek. De samenwerkende partijen zijn naast It Fryske Gea: Landschapsbeheer Friesland, Landschapsbeheer Groningen, Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten, Groninger Landschap en De Kooikersvereniging. Het project werd financieel mogelijk gemaakt door bijdragen van Het Waddenfonds en de Provincies.

It Fryskje Gea
It Fryske Gea is de provinciale vereniging voor natuurbescherming in Fryslân. Zij heeft als doel bescherming, behoud en ontwikkeling van natuur, landschap en cultuurhistorisch erfgoed in Fryslân. De vereniging beheert momenteel meer dan zestig verschillende natuurgebieden – met een totale oppervlakte van ruim 20.000 hectare – verspreid over de hele provincie. In haar werk wordt de vereniging gesteund door circa 35.000 leden.

Aanmelden excursies
Aanmelden kan uiterlijk een dag voor de excursie tot 15.00 uur via www.itfryskegea.nlof 0512 – 38 14 48. Deelname is voor leden van It Fryske Gea gratis op vertoon van de ledenpas en niet-leden betalen € 4,- (t/m 12 jaar € 2,-).

Piaam is een dorp aan de voormalige Aldfaers Erf Route, een erfgoedroute die door het bureau voor toerisme Friesland Holland samen met lokale ondernemers nieuw leven wordt ingeblazen. De route staat prominent in de nieuwe officiële reisgids van Friesland met beschrijving, foto’s en een kaart: www.frieslandhollandwebshop.nl